[de, zussen; zusters] (1.a.a) [oudere zus(ter); mijn [onze] zus(ter)] 姉 ane (beleefheid: geen of nederig; richting: geschikt voor benoemen van de eigen zuster tegen tweede persoon; over een derde persoons oudere zuster (niet erend, niet beleefd); over een oudere zuster in algemene zin). ¶ 姉は頭の回転がいい。 Ane wa atama no kaiten ga ii. Mijn zus is vlot van begrip. 料理は姉を先生にして習いました。 Ryōri wa ane wo sensei ni shite naraimashita. Mijn zus heeft me koken geleerd. (TTC) (1.a.b.) [oudere zus; jongedame; aanspreekvorm serveerster] 姉さん anesan (algemeen of neutraal beleefd).

(1.b) [oudere zus(ter), uw [hun] zus(ter); aanspreekvorm serveerster] 姉さん neesan; お姉さん oneesan (beleefdheid: erend of algemeen beleefd; richting: over tweede of derde persoons oudere zuster; binnen wij-groep over of naar de eigen oudere zuster; in algemene zin); お姉ちゃん oneechan (idem, maar meer familiair of vertroetelend). NB met name onder en naar kinderen worden deze vormen ook gebruikt om in algemene zin naar oudere zussen te verwijzen. ¶ メアリーは遊園地で一人で泣いている男の子を見つけて、やさしく声をかけた。「ねえ、ぼく、どうしたの？ 迷子になっちゃったの？ お姉ちゃんが迷子センターに連れてってあげようか？」 Mearii wa yūenchi de hitori de naite iru otoko no ko wo mitsukete, yasashiku koe wo kaketa. ‘Nee, boku, dōshita no? Meigo ni nattyatta no? Oneechan ga meigo-sentā ni tsurete tte ageyō ka?’ In het pretpark vond Mary een huilend jongetje. Met zachte stem sprak ze: ‘Hee, jongetje, wat is er aan de hand? Ben je je ouders kwijt? Zal ik [lett. de oude zus] je naar de informatiebalie brengen [lett. zoekgeraakte-kinderen-afdeling]?’ (TTC)

(2.a) [jongere zusje/zuster, mijn [onze] zuster/zusje] 妹 imōto (beleefheid: geen of nederig; richting: geschikt voor benoemen van de eigen zuster tegen tweede persoon; over een derde persoons jongere zuster (niet erend, niet beleefd); over een jongere zuster in algemene zin). ¶ 妹の咲子です。俺と年子で、今受験生です。 Imōto no Sakiko desu. Boku to toshigo de, ima jukensei desu. Dit is mijn zusje Sakiko. Ze minder dan een jaar jonger dan ik en studeert nu voor haar toelatingsexamens. ¶ 妹をパーティーに連れて行きます。 Imōto wo paatii ni tsurete ikimasu. Ik neem mijn zus mee naar het feestje. (TTC) NB in een wij-groep noemen oudere broers en zussen hun jongere zuster alleen bij naam (dit vloeit voort uit de hiërarchie), omgekeerd spreken jongere broers en zussen hun oudere zussen normaal gesproken als お姉さん oneesan aan. (Miura)

(2.b) [jongere zusje/zus(ter), uw [hun] zusje/zus(ter)] 妹さん imōtosan (beleefdheid: erend of algemeen beleefd; richting: over tweede of derde persoons jongere zuster, of in algemene zin). ¶ 今度は妹さんを連れていらっしゃい。 Kondo wa imōtosan wo tsurete irasshai. Neem de volgende keer je zus mee. ¶ 妹さんによろしくね。 Imōtosan ni yoroshiku ne. Doe de groetjes aan je zus. (TTC)

(3) [zusters, zussen, zusjes] 姉妹 shimai; [oudere zus en jongere broer] 姉弟 kyōdai;[oudere broer en jongere zus] 兄妹 kyōdai; [broer en zus] 兄姉 kyōdai; [broers of broer en zus] 兄弟 kyōdai.

(4) [verpleegster] 看護婦 kangofu; [verpleger m/v] 看護士 kangoshi.

(5) [non] 修道女 shūdōjo; 修道尼 shūdōni; 尼僧 nisō.

(bn, bw)
(1) (lekker, van eten) oishii おいしい [美味しい]; umai うまい [美味い, 甘い]; aji no ii 味のいい; aji no yoi 味のよい [味の良い]. ¶ Het ziet er smakelijk uit. Oishisoo desu. おいしそうです。
(1b) (vaste uitdrukking) Smakelijk eten! [Eet smakelijk!] doozo meshiagare どうぞ召し上がれ (informeel; niet universeel gebruikt; bet. ongeveer “begin gerust met eten”); doozo o-meshiagari kudasai どうぞお召し上がりください (formeel); go-yukkiri doozo [doozo go-yukkiri] ごゆっくりどうぞ [どうぞごゆっくり] (bet. ongeveer “eet op uw gemak”; alleen gebruikt door personeel in restaurants en dergelijke, niet in huishoudens); doozo (bet. ongeveer “alstublieft; gaat uw gang”).
(2) (vrolijk) (vaste uitdrukking) smakelijk lachen genki yoku harau 元気よく笑う (hartelijk lachen); oogoe de warau 大声で笑う (luid lachen); yooki ni warau 陽気に笑う (levendig lachen).
(3) (soort van verhaal of wijze van vertellen: smeuïg; interessant; fatsoenlijk). ¶ Hij kan het smakelijk vertellen. Kare wa hanashi ga umai. 彼は話がうまい。

De Nederlandse uitdrukking “eet smakelijk” of “smakelijk eten” heeft geen exacte Japanse tegenhanger. De uitdrukking doozo meshiagare staat ongeveer voor “begin gerust met eten” (bijvoorbeeld in reactie op itadakimasu, zie hieronder), maar het is niet iets wat steevast door iedereen wordt gezegd. Het woordje doozo (dat in veel situaties gebruikt wordt) betekent zoiets als “alstublieft; alsjeblieft; gaat uw gang; ga je gang”. Het kan op zichzelf gebruikt worden als aansporing, of in plaats van een langere uitdrukking.

In een restaurant zal het personeel de vaste uitdrukking go-yukkiri gebruiken (yukkiri betekent “langzaam,” go-yukkiri impliceert in deze context “eet u op uw gemak”) weer in combinatie met doozo (of alleen doozo).

Standaard gebruikt vrijwel iedereen in een huishouden aan tafel de uitdrukking itadakimasu いただきます, maar dat betekent letterlijk zoiets als “ik ontvang dit met respect” en wordt gewoonlijk gecombineerd met het in gebed samenvouwen van de handen en een korte buiging of een knikje van het hoofd. Voor een gast is het zeer onbeleefd om itadakimasu achterwege te laten. De uitdruking kan ook gebruikt worden als bedankje bij het geserveerd krijgen van iets eenvoudigs als thee, of bij ontvangst van een kadootje van iemand buiten de familie of van iemand van hogere status. Na het afronden van het maal kan men bedanken met de uitdrukking: gochisoosama ごちそうさま, of gochisoosama deshita ごちそうさまでした.

[Dit lemma gebruikt oo-spelling.]